«VODBLISK робіць тое, чым у еўрапейскіх краінах займаюцца дзяржаўныя інстытуцыі»

«Мы запускаем VODBLISK», — з гэтых слоў у Instagram больш за год таму пачаўся шлях анлайн-кінатэатра, які сваёй місіяй абраў: папулярызаваць беларускае незалежнае кіно.

Назва праекту характарызуе яго сутнасць: VODBLISK збірае ў адным месцы сучасныя незалежныя фільмы беларускіх рэжысёраў і рэжысёрак, і такім чынам адлюстроўвае тое, як кінематограф, што ствараецца па-за «Беларусьфільмам», выглядае цяпер. Заснавала анлайн-кінатэатр прадзюсарка, рэжысёрка і дырэктарка кінафестывалю «Паўночнае ззянне» Воля Чайкоўская.

Ствараць кіно, якое існуе па-за геаграфіяй сваёй краіны і ніяк не падтрымліваецца дзяржавай, — гэта задача не з лёгкіх. А прасоўваць і імкнуцца зрабіць папулярнымі фільмы, галоўная мэтавая аўдыторыя якіх раскідана па ўсім свеце — дык наогул задачка з зорачкай.

Аднак за год на платформе VODBLISK з'явілася больш за 25 фільмаў, а сацыяльныя сеткі праекту рэгулярна папаўняюцца адукацыйным кантэнтам пра беларускае кіно. У анлайн-кінатэатры прадстаўлены фільмы розных жанраў і працягласці, можна знайсці стужкі сапраўды на розны густ: ад драм да хорараў. Пры гэтым колькасць фільмаў павялічваецца штомесяц. Чым стваральнікі толькі даказваюць: беларускі кінематограф існуе, і яму ёсць, што прапанаваць сваім гледачам.

Вось толькі за гэтай «прыгожай карцінкай» стаіць шмат працы, складанасцяў і чэленджаў, якія даводзіцца пераадольваць.

— Насамрэч, чэленджаў вельмі шмат, — прызнаецца заснавальніца платформы VODBLISK Воля Чайкоўская. — Я б іх падзяліла на некалькі асноўных катэгорый: тэхнічныя, крэатыўныя, маркетынгавыя, фінансавыя.

Па словах кінематаграфісткі, тэхнічныя чэленджы звязаныя з платформай, якая грунтуецца на Vimeo, што цягне за сабой пэўныя абмежаванні. Напрыклад, нельга паўплываць на тое, як выглядае працэс набыцця квіткоў і прагляду фільмаў.

Да крэатыўных чэленджаў Воля адносіць недастатковую колькасць якасных незалежных стужак:

— Дзесяцігоддзямі гісторыя складалася так, што беларускае кіно не мела фінансавання, пракату і нармальнага маркетынгу. З-за гэтага нават тыя класныя фільмы, якія выпускаліся ва ўмовах вельмі абмежаваных рэсурсаў, не атрымлівалі належнай увагі. А цяпер, мы аказаліся ў такой сітуацыі, калі, па сутнасці, няма беларускага кінарынку: няма фінансавання, тобок грошай на вытворчасць, з-за чаго людзі не хочуць ісці ў прафесію, і атрымліваецца, што зноў-такі няма вытворчасці, адпаведна няма чаго паказваць.

Цяжкасці ўзнікаюць і з-за таго, хто з'яўляецца праваўладальнікам фільма. Паколькі на дадзены момант платформа не супрацоўнічае з дзяржаўнымі інстытуцыямі, гэта таксама абмяжоўвае ў тым, што можа ўвайсці ў рэпертуар VODBLISK.

Такім чынам, на многія працэсы наўпрост уплывае цяперашні стан беларускага кінематографа. Як гэта выразна і хвастка апісаў культуролаг Максім Жбанкоў у адным са сваіх тэкстаў:

«Беларускае кіно сёння — ікееўскі зэдлік, да якога хтосьці забыўся дадаць інструкцыю па зборцы, камплект дзіўнаваты, рэсурс невідавочны».

Маркетынгавыя выклікі зводзяцца да праблемы замкнёнага кола: у беларускім кіно не шмат «гучных» імёнаў, атрымліваецца, што парог уваходжання для прагляду дастаткова высокі, таму беларускія фільмы мала глядзяць, а з-за невялікай колькасці праглядаў вельмі складана пераканаць кагосьці ў тым, што беларускае кіно цікавае. З гэтага выцякае і галоўная складанасць — фінансавая.

— З-за таго, што мы паказваем дастаткова нішавы прадукт, сучаснае незалежнае беларускае кіно, мы працуем з невялікай аўдыторыяй. Тыя стрымінгавыя платформы, якія зарабляюць грошы, факусуюцца зусім на іншым кантэнце, — тлумачыць Воля Чайкоўская,

— Сам факт таго, што ў назве ёсць слова «кінатэатр», на жаль, не азначае, што гэта камерцыйны праект.

Аналагі платформы VODBLISK, нацыянальныя анлайн-кінатэатры еўрапейскіх краін не з'яўляюцца прыбытковымі і фінансуюцца за кошт кожнай канкрэтнай дзяржавы, а таксама грантаў Еўразвяза. Таму справа, якую робіць VODBLISK — гэта тое, чым у іншых краінах займаюцца дзяржаўныя інстытуцыі — захоўваюць частку нацыянальнай культуры, спадчыны і ідэнтычнасці, якія выяўляюцца ў кінематографе.

Прагляд аднаго фільма на платформе па-за межамі Беларусі каштуе 5$. Для гледачоў, якія знаходзяцца на тэрыторыі Беларусі, з меркаванняў бяспекі ўсе фільмы даступны бясплатна.

Дырэктарка не хавае, што ў дадзенай сітуацыі манетызаваць праект немагчыма, паколькі гледачы ўнутры Беларусі не плацяць за прагляд фільмаў, за ўвагу і падтрымку дыяспары даводзіцца канкураваць з мноствам ініцыятыў і праектаў, сярод якіх насамрэч усе буйныя гульцы тыпу Netflix, а гранты не бясконцыя. Усе атрыманыя сродкі з продажу квіткоў, а таксама гранты ў выніку ідуць на аплату платформы, куплю правоў на паказ фільмаў і ганарары невялікай камандзе. Надзея застаецца на данаты, таму каманда анлайн-кінатэатра падкрэслівае, што нават 3$ могуць сапраўды падтрымаць праект.

Пры гэтым VODBLISK ужо стаў не проста анлайн-кінатэатрам, а значнай асветніцкай пляцоўкай пра кіно.

Напрыклад, праект звяртае ўвагу сваіх гледачоў на праблему легальнага кантэнту, якому даводзіцца супрацьстаяць пірацкаму. У адным з пастоў у Instagram Воля Чайкоўская тлумачыць, што прагляд пірацкага кантэнту наўпрост уплывае на ганарары фільммэйкераў, а ад гэтага залежыць іх жаданне і магчымасць ізноў кідацца з галавой у стварэнне малабюджэтных інды-фільмаў. З-за гэтага нават праекты, якія існуюць з высакароднай місіяй распаўсюджвання беларускай мовы шляхам выкладвання фільмаў з беларускай агучкай ці субтытрамі насамрэч не толькі робяць гэта нелегальна, але і аказваюць мядзведжую паслугу стваральнікам гэтага кантэнту.

Сваім прыкладам VODBLISK імкнецца паказаць, што ёсць іншы шлях:

— Увесь кантэнт, які маем, мы паказваем абсалютна легальна: у нас ёсць на гэта правы і пэўныя тэрміны, — канстатуе Воля Чайкоўская і працягвае — Гэта шмат папяровай працы і дакументазвароту, што нам зусім не палягчае жыццё, але робіць нас унікальнымі, бо ў нас ёсць гэты досвед цывілізаванага вядзення спраў. Спадзяюся, тое, што мы такім чынам працуем з беларускімі фільммэйкерамі, іх таксама вучыць пэўнай базе перамоваў і таго, што такое «дамова», правы, тэрміны, на якія яны перадаюцца і гэтак далей.

Апроч стужак вытворчасці беларускіх аўтараў і аўтарак платформа пачала папаўняцца дацкімі хітамі розных кінафестываляў.

Усяго плануецца выпусціць 9 дакументальных фільмаў з Даніі ў межах калабарацыі з адным з самых прэстыжных кінафестываляў дакументальнага кіно CPH:DOX.

Дырэктарка анлайн-кінатэатра не бачыць супярэчнасцяў з місіяй праекта, бо з дапамогай міжнароднага кантэнту і разнастайнасці ёсць надзея прыцягнуць гледачоў і глядачак на платформу, дзе яны змогуць звярнуць сваю ўвагу і на беларускі кінематограф.

Таму ў будучыні плануецца пашыраць рэпертуар анлайн-кінатэатра міжнародным кантэнтам.

На думку заснавальніцы платформы, у беларусаў і беларусак пакуль яшчэ няма звычкі глядзець сваё кіно: даводзіцца даказваць, што яно варта ўвагі. Але VODBLISK існуе якраз для таго, каб выхаваць гэтую звычку.

«Трэба глядзець беларускае кіно і падтрымліваць яго, — упэўнена Воля, — Калі мы самі, беларусы і беларускі, не будзем гэта рабіць, дык адпаведна ніхто не будзе гэтага рабіць для нас і за нас, а тады яно памрэ і не будзе існаваць».

Сярод самых папулярных фільмаў платформы «Возера радасці» Аляксея Палуяна, «Мая бабуля з Марса» Аляксандра Міхалковіча і «II» Улады Сяньковай. Калі не ведаеце, з чаго пачаць прагляд беларускага кіно, дык пачніце з іх!